Galeria FF - Paweł Maciak

Prezentowany przez (..) Pawła Maciaka sposób pracy nad doktoratem, oparty na zasadzie analizy pewnego zjawiska, w tym przypadku sfery vanitas we wszechogarniającej nadprodukcji obrazów cyfrowych, a następnie szukanie wizualnego desygnatu dla powstałej tezy, wydaje się być szczególnie interesujący. Autentyczność tego wywodu, rozbudowana warstwa merytoryczna, a także, a może przede wszystkim, wiedza poparta wieloletnim doświadczeniem w połączeniu z postawą świadomego, ugruntowanego dystansu, dają szansę na wyjątkowo ciekawą formę ekspozycji. (..) Budzi ciekawość zwłaszcza w odniesieniu do wspomnianego już cyklu Vanitas składającego się ze zdjęć przedmiotów, które brutalnie możemy określić niepotrzebnymi i bezwartościowymi odpadami. Te mizerne, zużyte resztki, drobiny, fragmenty, obiekty niższej rangi, zostały dostrzeżone i wybrane przez autora ze względu na ich potencjał wizualny i estetyczny, zostały wybrane (…) do swoiście pojętego recyklingu rzeczywistości niechcianej i odrzuconej przez ludzi jako bezwartościowa.1 Ich ascetyczne, stonowane, niekiedy czarnobiałe portrety, zarówno w formie jak i w treści potwierdzają czułe na rzeczywistość oko autora, jego ogromne doświadczenie, a przede wszystkim bezkompromisową, konsekwentną niezgodę na towarzyszący nam wokół nadmiar. Wybierając z nieograniczonych zasobów to nad czym niewielu decyduje się pochylić, autor pokazuje nam jak pisze w swoim autoreferacie: świat piękny i poruszający, świat skażony metafizyczną trwogą, choć zamknięty w pozornie nic nieznaczących skrawkach pozostałych po naszej życiowej aktywności. Suchy liść, orzech pokryty pleśnią, spękana skóra chleba, pestki owoców, zasuszony ogryzek jabłka, struktura ściany, cień firanki, kilka krajobrazów i kilka zbliżeń zużytej materii (…) - nieruchoma fotografia - to chwila obdarzona przywilejem trwałości.2 Wyznacznikiem części wizualnej, w zgodzie ze swoim postrzeganiem współczesnej fotografii, autor uczynił szarą kartę Kodaka (Kodak Grey Card R- 27), która stała się (…) podmiotem wypowiedzi, podstawowym motywem moich utworów w części praktycznej pracy doktorskiej (…) metaobrazem, zawierającym w sobie potencjalnie każde wykonane zdjęcie.3 Szara karta Kodaka stała się dla autora punktem wyjścia do stworzenia kolejnego cyklu, tym razem siedmiu prac malarskich. Przewrotność tego gestu jest znakomita. Oto po 181 latach od wynalezienia fotografii (przyjmując rok 1839 za kluczowy w tym długim procesie) zdeklarowany fotograf bazując na szarej karcie Kodaka, którą wcześniej określił meta obrazem fotograficznym wraca do malarstwa, sztuki której tereny padały bezlitosnym łupem fotografii, i której dzieła fotografia entuzjastycznie naśladowała od samego początku, (…) 4 Malując neutralną szarość na płaszczyźnie płótna rejestruje swój gest kamerą wideo. W ten sposób autor wprowadza kolejne ze swoich ulubionych mediów - zapis wideo. Korzysta z niego również w trzech kolejnych pracach, doprowadzając kadry zdjęć do szarości fotograficznego absolutu czyli uśrednionej 18 % szarości karty Kodaka. Żyjemy w czasach nadmiaru, który determinuje nasze decyzje we wszystkich sferach, jest rodzajem przekleństwa, nałogiem trudnym do zwalczenia. Prof. Tomasz Szlendak w podsumowaniu konferencji Kultura nadmiaru w czasach niedomiaru wymienia cały gigantyczny i wciąż otwarty zbiór wszystkiego co nas otacza, ale też pochlania, wszystkiego co posiadamy czy też czego doświadczamy w nadmiarze, pisząc: Coraz liczniejsi i coraz częściej odnoszą wrażenie, że szystkiego w kulturze zachodniej robi się za dużo. Wyborów za dużo, tożsamości za dużo, impulsów informacyjnych za dużo, nierówności za dużo, kryzysów za dużo, polityki za dużo, religii za dużo, bezbożności za dużo, pracy za dużo, bezrobocia za dużo, mobilności za dużo, słów za dużo, edukacji za dużo, regulacji za dużo, a i bezhołowia nazbyt wiele. Przedmiotów za dużo i za dużo miejsc, gdzie się te przedmioty przetrzymuje, wystawia i zużywa. Za dużo jest też seksu w przestrzeniach szelakich, za dużo ludzkich ciał i za dużo samotności. Za dużo rozbieżnych komentarzy, zbyt wiele źródeł wiedzy i prawideł mody, a w każdym z tych obszarów mnożą się i mnożą kolejne wybory. Idee, produkty, programy, interfejsy i twarze pączkują, a w ich mnogości coraz trudniej nawigować, coraz trudniej wybrać.5 Trudność wyboru nie dotyczy Pana Pawła Maciaka, który korzystając z własnych zasobów i możliwości analitycznych dochodzi do czystej i jasnej puenty, którą określa sferą vanitas wynikającą z nadprodukcji obrazów, nadprodukcji, która neutralizuje nadmiar informacji w nich zawarty i która domaga się współczesnego ikonoklazmu. Koncentrując w praktyce swoją uwagę na rezygnacji z tematycznego nadmiaru na rzecz samej rejestracji obrazu autor dochodzi do wizualnej równowagi - szarej karty Kodak.

Prof. Elżbieta Jabłońska, 05.2020

1 Paweł Maciak. Autoreferat, str.7.
2 Susan Sontag, tamże, str.18.
3 Paweł Maciak. Sfera vanitas w świecie cyfrowej nadprodukcji obrazów. Realizacja cyklu utworów wizualnych w oparciu i fotografię. Praca doktorska, rok 2019, str. 42
4 Susan Sontag, tamże, str.87.
5 Tomasz Szlendak. Kultura nadmiaru w czasach niedomiaru. Materiały pokonferencyjne.http://www.bibliotekaelblaska.pl/tl_files/biblioteka/dane/kultura_nadmiaru_web.pdf

Tekst jest fragmentem recenzji pracy doktorskiej P. Maciaka „Sfera vanitas w świecie cyfrowej nadprodukcji obrazów. Realizacja cyklu utworów wizualnych w oparciu o fotografię”.